Teklif bedeli aşırı düşük görülerek açıklama talep edilen isteklilerin ihale konusu işte kullanacakları araçların maliyetine yönelik olarak iki farklı şekilde açıklama yapmaları mümkündür. Şayet açıklamaya konu edilen araçlar isteklinin kendi malı değilse, kiralama yoluyla temin edilecekse, kiralama bedelinin tevsiki amacıyla piyasada bu alanda faaliyet gösteren kişilerden fiyat teklifi alınarak açıklama yapılabilmektedir. Araçların, açıklama yapan isteklinin kendi malı olması, yani amortisman defterinde kayıtlı olması halinde ise, amortisman bedeli hesaplanmakta ve tespit edilen tutar, maliyet şeklinde hesap cetveline yansıtılarak açıklama yapılmaktadır.
Araçların amortisman tutarları, araçların edinim bedelleri ile Gelir İdaresi Başkanlığının her yıl yayımladığı amortisman oranları ve sürelerini içeren “Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler” listesindeki bilgiler dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Örneğin; açıklama yapılan tarihte henüz amortisman süresi sona ermemiş bir aracın, “amortismana tabi iktisadi kıymetler” listesindeki faydalı ömrü 5 yıl, amortisman oranı %20, edinim bedeli 2.000.000,00 TL olsun. Bu durumda aracın amortisman tutarı 400.000,00 TL olmakta, 1 yıl süreli bir işte bu aracı kullanacağı yönünde açıklama yapan bir istekli maliyet hesabında bu bedeli öngörmesi gerekmektedir.
Araçların ekonomik ömürlerinin, “Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler” listesinde yer alan faydalı ömürle sınırlı olmadığı, amortisman süreleri sona eren araçların da kullanılmaya devam ettiği, bu nedenle aracın ihale konusu işin süresi boyunca yükleniciye maliyetinin amortisman oranından çok daha az olduğu konusunda tereddüt olmasa da, Kamu İhale Kurulunun artık istikrar kazanmış kararları uyarınca, amortisman maliyetinin hesabında, söz konusu listede yer alan ömür ve oranların kullanılması zorunluluk arz etmektedir.
Peki amortisman süresi sona eren bir araç için açıklama kapsamında maliyet öngörülmesi gerekir mi?
Aşırı düşük teklif açıklamasının yapılacağı esas ve usulleri düzenleyen Kamu İhale Genel Tebliğinin 45. ve 79. maddelerinde bu hususta herhangi bir açıklama bulunmamaktadır. Kamu İhale Kurulu, açıklama yapılan maliyet bileşenlerine ilişkin olarak vermiş olduğu çok sayıda kararda, açıklama yapılan maliyet bileşenleri için bedel öngörülmemesini, yani 0 TL bedel öngörülmesini kabul etmemekte, bu durumda yapılan açıklamanın mevzuata aykırı olduğuna karar vermektedir.
Amortisman maliyetine ilişkin olarak da, yine bu kararlarına uygun şekilde 23.08.2019 tarih ve 2019/UH.I-988 sayılı kararında;
“…Maliye Bakanlığı’nın Gelir İdaresi Başkanlığı aracılığı ile her yıl yayımladığı amortisman oranları ve sürelerini içeren “Amortismana Tabi İktisadi Kıymetler” listesi incelendiğinde, ihale konusu işte istenilen araçların çoğunluğunun amortisman sürelerinin 5 yıl olduğu anlaşılmıştır.
Vergi Usul Kanunu ve buna dayalı olarak yayımlanan ikincil mevzuatta belirtilen amortisman oran ve sürelerinin, işletmelerin gelir-gider miktarlarının tespitinde ve bunun sonucunda ortaya çıkan matrah üzerinden vergilendirilmesinde göz önüne alınması gerektiği anlaşılmış olup, amortisman süreler geçen makine, teçhizat ve ekipmanının ekonomik ömrünü tamamladığı anlamına gelmediği, amortisman süreleri dolmuş olsa dahi söz konusu malzemelerin kullanılmasının mümkün olduğu ve bunların da yüklenicilere gider oluşturduğu kuşkusuzdur.”
İfadelerine yer verilerek, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin, muhasebe kayıtları ve vergileme açısından amortisman sürelerini tamamlamış olsalar da, ekonomik ömürlerini tamamlamadıklarından ve kullanılmaya devam edildiğinden, bunların istekli/yüklenici açısından bir gider/maliyet oluşturmaya devam ettiği belirtilerek maliyet öngörülmesi gerektiğine karar verilmiştir.
Yine 01.03.2023 tarih ve 2023/UH.I-437 sayılı Kamu İhale Kurulu kararına konu 2 yıl süreli ihalede; aşırı düşük teklif açıklaması sunan istekli, ihale konusu işte kullanılacak 2017 model araçların amortisman süreleri dolmuş olmasına karşın, yapılan açıklamada işin süresi kadar (2 yıllık) amortisman maliyeti öngörülmüş ve bu suretle yapılan açıklama mevzuata uygun görülmüştür. 19.08.2015 tarih ve 2015/UH.III-2280 sayılı Kamu İhale Kurulu kararına konu ihalede de aynı şekilde; amortismana tabi araçların edinim tarihleri dikkate alınmaksızın ve önem arz etmeksizin, işin süresi göz önünde bulundurularak amortisman maliyeti hesaplanmış ve yapılan açıklama bu suretle kabul edilmiştir.
Ancak Kamu İhale Kurulunun 22.06.2023 tarih ve 2023/UH.I-924 sayılı dava konusu kararına konu ihalede; açıklama sunan bir istekli tarafından kendi malı olduğu beyan edilen, ancak edinim tarihleri itibariyle amortisman süreleri sona eren araçlar için 0,00 TL bedel öngörülmüş, başka bir ifadeyle bu bileşen için herhangi bir maliyet öngörülmemesine rağmen yapılan açıklama uygun görülmüştür. Söz konusu karara karşı Ankara İdare Mahkemesi nezdinde açılan davada red kararı verilmiş ve bu karar Danıştay tarafından da onanmıştır.
İhale mevzuatında ve düzenleyici Kamu İhale Kurulu kararlarına konu edilmemiş hususlarda Kamu İhale Kurulunun vermiş olduğu uyuşmazlık kararlarının uygulamaya yön verme gibi bir işlevi bulunmakta olup, bu şekilde birbirine zıt kararların alınması uygulamada istikrar ilkesine zarar vermekte, öngörülebilirliği ortadan kaldırmaktadır. Bu nedenle çok sayıda uyuşmazlık kararına konu olan hususların mümkünse soyut kurallarla düzenlenmesi, mümkün olmaması halinde ise bu hususlarda karar istikrarının sağlanması gerekmektedir.
Sonuç olarak; amortisman süresi sona eren araçlar için aşırı düşük teklif açıklaması kapsamında maliyet öngörülmemesine yönelik Kamu İhale Kurulunun çelişkili kararları bulunmakta olup, sürpriz kararların doğuracağı risklerden uzak durmak adına, isteklilerin bu nitelikteki maliyetleri için bedel öngörülmesi tavsiye edilmektedir.
NEMESİS HUKUK BÜROSU 