Yaklaşık maliyet; ilan süreleri, yeterlik kriterleri, sınır değer, kesin teminat tutarı gibi birçok konuda belirleyici bir unsurdur. Bu nedenle, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerinden olan saydamlık ve güvenirlik ilkelerine aykırı olacak sonuçların doğmaması için ihale mevzuatında yaklaşık maliyetin güncellenebileceği son tarihe yönelik açık düzenlemelere yer verilmiştir.
Uygulama yönetmeliklerinde güncelleme yapılabilmesi için belirlenen son tarih, ilk ilan veya davet tarihi ya da duruma göre ihale tarihidir. Yani kural olarak bu tarihlerden sonra güncelleme yapılması mümkün değildir. Güncelleme yapılmışsa bile sınır değerin tespitinde ihale tarihinde ilan edilen yaklaşık maliyetin dikkate alınması gerekir.
Ancak Kamu İhale Kurulu, hizmet alımı ihalelerinde ihale tarihine kadar asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler meydana geldiyse, ihale tarihinden sonra da olsa güncellemenin yapılabileceğine, sınır değer hesabının ihale tarihinde ilan edilen yaklaşık maliyet üzerinden değil, güncel yaklaşık maliyet üzerinden yapılması gerektiğine karar verilmiştir.
Uygulama yönetmelikleri hükümleri ayrı ayrı dikkate alınarak yaklaşık maliyetin güncellenmesine yönelik hususlara aşağıda daha detaylı şekilde açıklanmaya çalışılmıştır.
– Yapım İşi İhalelerinde İhale Tarihinden Sonra Yaklaşık Maliyetin Güncellenmesi
Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 11/3. Maddesinde; “Yaklaşık maliyet, güncelliğini kaybetmesi halinde, ilk ilan veya davet tarihine kadar güncellenir.” hükmüne yer verilmiştir.
Söz konusu Yönetmelik hükmünden anlaşılacağı üzere yapım işi ihalelerinde yaklaşık maliyet, en geç ilk ilan veya davet tarihine kadar güncellenebilmesi mümkün olup, bu tarihten sonra güncellenebilmesi mümkün değildir. O halde ihale tarihinden sonra, ilk tarih ve saatinde ilan edilen yaklaşık maliyet idarece güncellenemez, güncellenmiş yaklaşık maliyet dikkate alınarak sınır değer hesaplanamaz ve tekliflerin değerlendirilmesi işlemleri güncellenmiş yaklaşık maliyete göre yapılamaz.
Nitekim 23.11.2016 tarih ve 2016/UY.II-2855 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında“4734 sayılı Kamu İhale Kanunu ve ikincil mevzuatı uyarınca, idarece ihale onay alınmadan önce tespiti gereken yaklaşık maliyetin ihaleden sonra, hukuki durumunda da farklılıklar yaratacak şekilde değiştirilmesi mümkün değildir.” ifadelerine yer verilerek, ihale tarihinden sonra, ilan edilen yaklaşık maliyette değişiklik yapılmayacağı açıkça ifade edilmiştir.
Yaklaşık maliyetin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybetmesi halinde güncellenmemesi Yönetmelikte bir tercih değil, zorunluluk olarak (bağlı yetki) düzenlenmiştir. Bu nedenle güncel olmayan birim fiyatların kullanılması ve ilk ilan tarihine kadar da güncellemenin yapılmaması halinde bu durun Kamu İhale Kurulu tarafından ihalenin iptali nedeni olarak kabul edilmiştir.
Örneğin 02.06.2021 tarih ve 2021/UY.II-1097 sayılı Kamu İhale Kurulu kararında; “İlan tarihi 11.02.2021 olan incelemeye konu ihalede idare tarafından ihale konusu işi oluşturan 16 iş kalemi için genel olarak 2020 yılına ait kamu kurum ve kuruluşlarının birim fiyatlarının 2 iş kalemi için ise 2019 yılı rayiçleri kullanılarak analiz oluşturulduğu, 5 iş kalemi için ise piyasa araştırmasının esas alındığı, buna göre yaklaşık maliyetin hesaplanmasında güncel olmayan birim fiyatların da kullanıldığı, ancak ilgili idare tarafından ilk ilan tarihine kadar yaklaşık maliyetin güncellenmediği bu durumun sonraki ihale işlemlerinin sağlıklı yürütülmesini engelleyeceği ve 4734 sayılı Kanun’un 5’inci maddesinde hüküm altına alınan temel ilkelerin zedelenmesine yol açacağı belirlendiğinden ihalenin iptal edilmesi gerektiği sonucuna varılmıştır.” şeklinde karar alınmıştır.
– Hizmet Alımı İhalelerinde İhale Tarihinden Sonra Yaklaşık Maliyetin Güncellenmesi
Hizmet Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin “Yaklaşık maliyetin hesaplanması ve güncellenmesi” başlıklı 9’uncu maddesinde “…(4) Yaklaşık maliyetin, hesaplandığı tarihten itibaren ihalenin ilk ilan veya davet tarihine kadar güncelliğini kaybettiği durumlarda, işi oluşturan unsurlara ilişkin maliyetler idarelerce, endeks üzerinden güncellenir.
(5) Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığının belirlenmesi durumunda, gerekçesi belirtilmek suretiyle ihale komisyonu tarafından, bu maliyetler dikkate alınarak yaklaşık maliyet güncellenir.” hükmü yer almaktadır.
Aktarılan Yönetmelik hükmünde, yaklaşık maliyetin en geç ilk ilan veya davet tarihine kadar güncellenebileceği düzenlenmiş, ancak asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişikliklere yönelik istisna getirilmiş, bu maliyet unsurunda meydana gelen değişiklikler nedeniyle ihale tarihine kadar yaklaşık maliyetin güncellenebileceği hüküm altına alınmıştır.
Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetleri dışındaki diğer maliyet bileşenlerine yönelik olarak ilk ilan ve davet tarihinden sonra yaklaşık maliyetin güncellenemeyeceği Kamu İhale Kurulu kararlarında da birçok kez karara bağlanmıştır.
Örneğin 02.01.2014 tarih ve 2014/UH.I-38 sayılı Kamu İhale Kurulu kararına konu ihalede temizlik malzemelerinde ve personel kıyafetlerine ait maliyetin güncelliğini kaybettiği gerekçesiyle ihale tarihinden sonra yeniden piyasa fiyat araştırması yapılarak yaklaşık maliyet güncellenmiş ancak Kamu İhale Kurulunca alınan kararda güncelleme işleminin mevzuata aykırı olduğu belirtilerek “İhale tarihinde (30.10.2013) isteklilere açıklanan yaklaşık maliyet esas alınmak suretiyle teklif değerlendirmesinin yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır.” Şeklinde karar alınmıştır.
08.07.2021 tarih ve 2021/UH.I-1365 sayılı başka bir Kamu İhale Kurulu kararında da ihale tarihinden sonra yaklaşık maliyetin tespiti için toplanan fiyat teklifleri yeniden dikkate alınarak idarece yaklaşım maliyet güncellenmiş, ancak Kurulca alınan kararda “idarenin yaklaşık maliyeti yeniden tespit etmesinin ve sınır değeri bu yaklaşık maliyet rakamını dikkate alarak yeniden belirlemesinin mevzuata uygun olmadığı ve bu nedenle de sınır değerin ilk oturumda açıklanan yaklaşık maliyet rakamı esas alınarak tespit edilmesi…” gerektiği ifade edilmiştir.
Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler nedeniyle yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğraması halinde ise ihale tarihine kadar yaklaşık maliyetin değiştirilebileceği, ihale tarihinden sonra bu kapsamda da olsa değişiklik yapılamayacağı aktarılan Yönetmelik hükmünden anlaşılsa da, bu hususta Kamu İhale Kurulunca farklı değerlendirme yapıldığı ve karar alındığı görülmektedir.
19.02.2025 tarih ve 2025/UH.I-578 sayılı güncel bir kararda 16.12.2024 tarihli ilk ihale onay belgesi ve eki yaklaşık maliyet icmalinde, yaklaşık maliyet tutarı 3.976.021,02 TL olarak tespit edilmiş, 15.01.2025 tarihinde yapılan ihalede de yaklaşık maliyet olarak bu tutar ilan edilmiş, ancak aynı tarihte idarece yeni bir ihale onay belgesi düzenlenerek, işçilik maliyetlerinde değişiklik meydana geldiği gerekçesiyle yaklaşık maliyet güncellenmiş ve sınır değer de güncellenmiş bu tutar dikkate alınarak hesaplanmıştır. Bu durum isteklilerin hukuki durumunda değişiklik meydana getirmesine karşın Kurulca alınan kararda “…başvuruya konu ihalede ilan tarihinin 24.12.2024 olduğu ve bu tarihte geçerli asgari ücret kullanılarak yaklaşık maliyetin hesaplandığı, aktarılan Yönetmelik hükümleri ve Tebliğ açıklamalarına göre asgari ücretteki ihale ilan tarihinden sonraki değişikliklerin ihale komisyonu tarafından dikkate alınarak yaklaşık maliyetin güncelleneceği, isteklilerce tekliflerin hazırlanması ile ihale komisyonunca tekliflerin değerlendirilmesinde ihale tarihinde geçerli asgari ücretin dikkate alınması gerektiği, mevcut durumda da ihale komisyonu tarafından ihale tarihinde geçerli asgari ücret üzerinden güncellenen yaklaşık maliyetin dikkate alınarak sınır değerin hesaplanmasında mevzuat hükümlerine aykırılık bulunmadığı anlaşılmaktadır.” tespit ve ifadelerine yer verilmiştir.
İşçilik maliyetinden de kaynaklanıyor olsa da, ihalede saatinden sonra, ilan edilen yaklaşık maliyette güncelleme yapılması, ilan edilen yaklaşık maliyet yerine güncellenmiş yaklaşık maliyetin sınır değer hesabına dikkate alınmasının mevzuata uygun olmadığı, 4734 sayılı Kanun’un temel ilkelerinden olan saydamlık ve güvenirlik ilkelerine aykırı olduğu, ayrıca Kamu İhale Kurulunun bu husustaki diğer kararlarındaki yaklaşımlarıyla da çeliştiği değerlendirilmektedir.
Ancak gelinen aşamada Kamu İhale Kurulu kararları dikkate alındığında;
– İhale tarihine kadar asgari ücret ve diğer işçilik maliyetlerinde ilgili mevzuatından kaynaklanan değişiklikler meydana geldiyse, ihale tarih ve saatinden sonra da olsa güncelleme yapılması, sınır değer hesabının da ihale tarihinde ilan edilen yaklaşık maliyet üzerinden değil, güncel yaklaşık maliyet üzerinden yapılması gerekmektedir.
– Asgari ücret ve diğer işçilik maliyetleri dışındaki diğer maliyet bileşenlerine yönelik olarak ise güncelleme işleminin en geç ilk ilan veya davet tarihine kadar yapılması gerekmektedir.
– Mal Alımı İhalelerinde İhale Tarihinden Sonra Yaklaşık Maliyetin Güncellenmesi
Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinin 7/7. maddesinde; “İhale komisyonu, yaklaşık maliyetin ihale tarihine kadar geçen sürede değişikliğe uğradığını belirlemesi durumunda; değişikliğin gerekçelerini belirtmek suretiyle güncellediği yaklaşık maliyeti dikkate alır.” hükmüne yer verilmiştir.
Yaklaşık maliyetin güncellenmesine yönelik aktarılan hüküm Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliğindeki hükümden farklı şekilde, yaklaşık maliyetin güncelliğini yitirdiği hallerde en geç ihale tarihine kadar (ilk ilan ve davet tarihi değil) güncellenebileceği belirtilmiştir. O halde mal alımı ihalelerinde ihale tarihinden sonra yaklaşık maliyetin güncellenmesi ve güncellenmiş yaklaşık maliyete göre tekliflerin değerlendirilmesi mümkün değildir.
NEMESİS HUKUK BÜROSU 